Hisder'de bu hafta izzet berkhmamatov memleketi kırgızistan'ı anlattı.
Orta Asya’nın İncisi Kırgızistan
İzzet BERKHMAMATOV : Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) , Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Türk Devletler Teşkilatı üyesi gökyüzü dağlarının ülkesi Orta Asya'nın incisi Kırgızistan, denize kıyısı olmayan %90’ı dağlarla kaplı bir ülkedir.
HİSDER (Hikmet İlim ve Sanat Derneği) 'in Karatay Belediyesi Şemsi Tebrizi Sosyal Tesisleri’nde düzenlediği Pazartesi Toplantıları’nda NEÜ Doktora Öğrencisi İzzet BERKHMAMATOV ülkesi “Kırgızistan”ı slayt eşliğinde dernek üyelerine tanıttı.
Köklü tarihi, zengin doğası ve özgür ama istikrarsız siyasi yapısıyla Orta Asya’nın dikkat çeken ülkelerinden olan Kırgızistan’ı tanıtan BERKHMAMATOV “Cumhurbaşkanı devletin başıdır; başbakan hükümeti yönetir. Meclis 90 milletvekilinden oluşur. Başlıca partiler arasında Ata-Jurt, İshenim, Yntymak ve Alyans bulunur. Ülke 7 bölgeye ve Bişkek ile Oş adlı iki özel statülü şehre ayrılmıştır. Bağımsızlık Sonrası: 1991’de bağımsızlık ilan edildi. 2005’te “Lale Devrimi” 2010’da ise ikinci devrimle parlamenter sisteme geçildi.”
LALE DEVRİMİ
Son yıllardaki Kırgızistan’ın geçirdiği süreci ele alan BERKHMAMATOV, “Lale Devrimi’ndeki 2005'te halk ayaklanmasıyla ilk cumhurbaşkanı Askar Akayev görevden uzaklaştırıldı. 2010 Devrimi’nde ikinci bir halk ayaklanması yaşandı ve parlamenter sisteme geçiş yapıldı. Günümüzde Kırgızistan, Orta Asya'nın en özgür ama aynı zamanda istikrarsız siyasi hayatına sahip ülkelerinden biridir. Yürütme organı hükümet, Başbakan hükümet başkanı olarak görev yapmaktadır.Atanma:, cumhurbaşkanı tarafından meclis onayıyla yapılmaktadır. Bakanlar Kurulu 21 bakanlık oluşmakta, Meclis’te 90 milletvekili bulunmaktadır.” dedi.
ORTA ASYA’NIN İNCİSİ
7 milyon nüfuslu Kırgızistan, 31 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan etmiştir. Türkiye, Kırgızistan’ı tanıyan ilk ülkelerden biridir ve 1992’de karşılıklı büyükelçilikler açılmıştır.Gökyüzü dağlarının ülkesi olan Kırgızistan ; Tanrı Dağları, Issık Göl, Son Kul Gölü ve Ala-Arça Milli Parkı doğal güzelliklerden olduğunu ifade eden BERKHMAMATOV, tarihi eserler arasında Burana Kulesi, Taş Rabat Kervansarayı ve Özgen Kompleksi öne çıkıyor. Kırgızistan, Orta Asya’da denize kıyısı olmayan, %90’ı dağlarla kaplı bir ülkedir. Komşuları Kazakistan, Çin, Tacikistan ve Özbekistan’dır. Başkenti Bişkek, resmi dili Kırgızcadır . (Rusça yaygındır). Nüfusu yaklaşık 7 milyon, para birimi Kırgız somudur. 31 Ağustos 1991’de Sovyetler Birliği’nden ayrılarak bağımsız olmuştur. Ekonomi büyük ölçüde tarıma dayanır; halkın %60’ı tarımla geçinir. Cevizin ana vatanıdır.Türkiye ile ticaret hacmi 2024’te %5 artarak 1,5 milyar dolara ulaşmıştır. Ülke; Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) , Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Türk Devletler Teşkilatı üyesidir.
KIRGIZİSTAN’IN KADİM TARİHİ
Kırgızistan’ın tarihsel süreci hakkında bilgi veren BERKHMAMATOV, “Kadim Dönem: Sakalar (İskitler) ve Göktürkler döneminde Kırgız toplulukları bölgedeydi.Kırgız Kağanlığı: 7–13. yüzyıllarda Güney Sibirya ve Orta Asya’da güçlü bir devlet kuruldu.Moğol Dönemi: 13. yüzyılda Moğolların istilası sonrası Kırgızlar Tanrı Dağları’na göç etti. Rus Hakimiyeti (1860–1917): Rus İmparatorluğu bölgeyi işgal etti; 1916’da büyük bir isyan Ürkün yaşandı. Sovyet Dönemi (1917–1991): Kırgızistan, 1936’da SSCB’ye bağlı “Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti” oldu. Kolektifleştirme, okuryazarlık artışı ve kültürel baskılar dönemi yaşandı.”
ÜRKÜN İSYANI
1916 İsyanı’na değinen BERKHMAMATOV, I. Dünya Savaşı'nda Rusların Müslüman halkları askere alma girişiminin büyük bir Ulusal Kurtuluş Ayaklanması'na yol açtığını, isyanın kanlı bir şekilde bastırıldığını vurgu yaparak "Ürkün" adı verilen büyük bir göç dalgası yaşandı. 31 Ağustos 1991'de Kırgızistan’ın bağımsızlığına giden yolda SSCB Zamanı’na değindi: “Sovyet Yönetimi, 1917 Rus Devrimi'nden sonra Kırgızistan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin bir parçası olmuş. Kırgızistan SSC Kuruluyor: 1936'da Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Sovyet politikaları, zorla kolektifleştirme (kolhozlar) , göçebe hayat tarzının sona ermesi, okur-yazarlık seferberliği ve Stalin Dönemi’nde aydınlara yönelik baskılar şiddetini artırdığına değindi.
TEMEL SEKTÖRLER
Temel sektörler olarak tarımda pamuk, buğday, sebze, meyve, hayvancılık; madencilikte altın özellikle Kumtor altın madeni, kömür, uranyum ve nadir metaller; enerjide hidroelektrik potansiyeli yüksek olup elektrik ihracatı yapıldığına atıfta bulunarak turizmde Issık Gölü ve dağcılık turizmi ön planda olduğunu söyleyen BERKHMAMATOV, ihracatta altın, tekstil, elektrik, tarım ürünleri; ithalatta: petrol, otomobil, makine, gıda ürünleri yer aldığına, ticaret ortakları olarak Rusya, Çin, Kazakistan, Türkiye olduğuna değindi.
DOĞAL GÜZELLİKLER
Doğal güzellikleri sıralayan BERKHMAMATOV, doğa turizminde Tanrı Dağları: 4000+ metre yükseklik , Issık Göl: Dünyanın 2. büyük dağ gölü , Son Kul Gölü: 3016 metre yükseklik , Ala-Arça Milli Parkı: Bişkek'e 40 km mesafede, Karahan Vadisi: Doğa yürüyüşü için ideal tarihi yerler , Burana Kulesi: 11. yüzyıl Karahanlı Dönemi, Özgen Mimari Kompleksi: 10-12. yüzyıldan kalma, Taş Rabat Kervansarayı: 15. Yüzyıldan kalma, Petroglifler: Kadim kaya resimleri : Manas Anıtları: Milli kahramanın izleri Nomad’dır. Games: Göçebe Oyunları Festivaller ve Etkinliklerdir. Issık Göl Festivali: Yaz şenlikleri , Kımız Festivali: Geleneksel içecektir. At yarışları: Kök-Börü turnuvaları , Kış Festivalleri: Kar şenlikleri” bulunuyor.
Sohbetin soru cevap kısmından sonra HİSDER Başkanı Dr. Önder KUTLU ve Abdullah SELÇUK tarafından İzzet BERKHMAMATOV’a derneğin plaketi takdim edildi. Toplantı toplu fotoğraf çekimiyle sona erdi.
