D vitamini, hormon benzeri fonksiyonları olan bir grup steroldur. Yağda eriyen vitaminler arasında bulunmaktadır. D vitamininin en önemli etkisi kalsiyum dengesi ve kemik sağlığı üzerinedir. Kişide vitamin D düzeyinin normal, eksik veya fazla olduğunu anlamak için 25(OH) D düzeyine bakılmalıdır. D vitamininin yarı ömrü 2-3 haftadır.
Halsizlik, yorgunluk, mutsuzluk, depresyon eğilimi, vücutta kramp hissi, kas ağrıları, terleme, kemik rahatsızlıkları, kemiklerde ağrı, özellikle kadınlarda bel ağrısı ve fiziksel fonksiyonlarda azalma D vitamini eksikliği belirtileridir. Yetersiz beslenme, yeterince güneş ışığı alamama, D vitamini emilimini engelleyen hastalıklar, koyu renkli bireyler, ilaçlar (epilepsi ilaçları, glukokortikoidler, aıds tedavisi, antifungal, kolestiramin….vb.) Obezite, karaciğer ve böbrek hastalıkları, bazı kalıtsal hastalıklar, sedanter yaşam ise D vitamini eksikliğinin önemli nedenleridir.
0-24 Ay arası çocuklar, adolesanlar, doğurganlık çağındaki kadınlar, gebe ve emzikli kadınlar, 65 yaş üzeri yaşlılar D vitamini eksikliği için riskli guruplar ve bireyler arasına girmektedir. Depresyon, şizofreni, kardiyovasküler hastalıklar, diyabetes mellitus (şeker hastalığı) ve kolon kanseri ise vitamin D eksikliğinde artan hastalıklardır. Son 20 yılda dikkatler anne ve bebeğin biyolojik birliği temelinde D vitamini eksikliğinin anne ve bebeğin ortak bir sorunu olduğuna yoğunlaşmış ve bu çerçevede perinatal D vitamini eksikliği tanımlaması önem kazanmıştır.
Bir yaşından küçük bebeklerin günde 3 damla, doğum öncesi dönemde gebelere ve doğumdan sonraki dönemde annelere uygulanacak D vitamini dozu ise günlük tek doz olarak alınmak üzere9 damla olmalıdır. Gebeye uygulanacak D vitamini desteği, gebeliğin 12. haftasından itibaren başlanmalı, gebelik süresince anneye destek sağlanmalı, doğum sonrası 6 ay sürdürülmelidir. 1-70 yaş arasında 600 IU/gün, 70 yaş üzerindeki kişilerin ise 800 IU/gün D vitamini alması sağlanmalıdır.
D Vitamini desteği başlanan yetişkin ve annede; hiperkalsemi bulguları hakkında (iştahsızlık, bulantı, kabızlık, poliüri, polidipsi vb.) bilgilendirilmeli, izlenmeli ve değerlendirilmelidir.
Gerekli durumlarda serum Ca, serum 25-OHD ve spot idrarda kalsiyum düzeyi bakılması için sevk edilmelidir. Ayrıca D vitamininin yüksek dozda toksik olduğu unutulmamalıdır.
D vitamini az sayıda besinde bulunduğu için beslenme ile temini ancak %20 ile olup, bu yiyeceklerde yağ oranı yüksek olduğu için hiperkolesterolomi (Balık yağı, ton balığı, somon, yumurta, süt, soya vb.) meydana gelebilir. D vitamininin en iyi kaynağının güneş ışığı olduğu her gün en az 15-30 dk güneş ışığından yararlanılması önemlidir.
